Napoje izotoniczne test: 4Move, Gatorade, IsoPlus, Isostar, Oshee, Powerade

Napoje izotoniczne test: 4Move, Gatorade, IsoPlus, Isostar, Oshee, Powerade

Nadeszło lato – okres z najwyższymi temperaturami gdy szczególnie mocno potrzebujemy nawodnienia organizmu. Na rynku dostępnych jest coraz więcej napoi dla sportowców. Wszystkie z nich reklamują się jako napoje izotoniczne. Przygotowywane wg ściśle przestrzeganych receptur, badane przez laboratoria mają gwarantować optymalny skład. Czy tak jest w rzeczywistości? Jakie są między nimi różnice i który okazał się zwycięzcą?
Do testu wybrałem izotoniki jakie udało mi się dostać w okolicznych sklepach. Kryterium wyboru był również jeden smak – cytrynowy. Dzięki temu można było łatwo porównać różnice w składzie i smaku. Przedstawiam szóstkę wybrańców.

Napoje izotoniczne

4Move Lemon

Producent

Food Care

Pojemność

700ml

Cena

2,49zł (Auchan Wola)

Gatorade Citron

Producent

PepsiCo

Pojemność

500ml

Cena

3,27 zł (Auchan Wola)

Iso Plus

Producent

Olimp Labs

Pojemność

500 ml

Cena

3,5zł (w osiedlowym sklepie)

Isostar Hydrate & Perform Citron

Producent

Isostar

Pojemność

500 ml

Cena

5,19 zł (Auchan Wola)

Oshee Isotonic Lemon

Producent

Oshee

Pojemność

750 ml

Cena

2,69 zł (Auchan Wola)

Powerade Lemon

Producent

Coca Cola Company

Pojemność

500 ml
Cena
2,68 zł (Auchan Wola)

Definicja napoju izotonicznego

Napoje izotoniczne to takie, których osmolalność (stężenie stałych składników) jest identyczna do stężenia płynów ustrojowych ciała. ⁽¹⁾
Napoje hipotoniczne(na przykład woda) wchłaniają się szybciej niż izotoniczne. Jednakże wypite w dużych ilościach wzmagają produkcję moczu oraz rozcieńczają składniki mineralne. Podczas długotrwałego wysiłku np. maratonu i picia wyłącznie wody może dojść do zjawiska spadku stężenia sodu we krwi (hiponatremii). Skutki dla organizmu mogą być naprawdę groźne od zawrotów głowy, nudności, aż do kłopotów z oddychaniem i śmierci.⁽¹³⁾
Napoje hipertoniczne (na przykład soki) wchłaniają się najwolniej. Aby go wchłonąć organizm musi oddać część wody (jeszcze bardziej się odwodnić) aby rozcieńczyć roztwór⁽²⁾. Zalecane są one do uzupełnienia energii, ale wyłącznie przy dobrym nawodnieniu organizmu.
Poniżej poglądowy rysunek na temat zagadnienia osmozy – komórka krwi zanurzona w różnego rodzaju roztworach.
źródło: wikipedia.pl

Osmolalność płynów ustrojowych

Jaka jest więc osmolalność płynów ustrojowych? Najpopularniejszym przedziałem jest 275-295 mOsm/kg. Nie ma tu jednak pełnej zgodności. Niektóre źródła podają wartości 280-296 mOsm/kg inne 281-297 mOsm/kg. Część źródeł podaje węższy przedział 280-290 mmol/kg.
Wraz z wykonywanym wysiłkiem w wyniku odwodnienia oraz pojawienia się produktów przemiany materii osmolalność zwiększa się osiągając wartości 300-310 mOsm/kg a nawet większe.

Definicja napoju izotonicznego w Unii Europejskiej

28 lutego 2001 r. Europejska Komisja ds. Zdrowia i Ochrony Konsumentów na podstawie wyników badań naukowych uchwaliła dokument precyzujący jakie produkty na rynku europejskim mogą być uznane za izotoniczne .

1. Kaloryczność napoju powinna zawierać się w przedziale 80kcal/1000ml do 350 kcal/1000ml
2. Przynajmniej 75% energii powinno być dostarczone z cukrów z wysokim indeksem glikemicznym
3. Powinny zawierać przynajmniej 460mg/l do 1150mg/l sodu
4. Osmolalność napoju powinna się zawierać w przedziale 270 – 330 mOsm/kg (300 mOsm/kg +/- 10%)

Test

Zastanówmy się jakie cechy miałby idealny napój izotoniczny. Przede wszystkim jako napój powinien dobrze nawadniać i łatwo się wchłaniać. Kolejnym kryterium jest dostarczanie energii. Szczególnie ważne jest to podczas długich wybiegań oraz startów. Idealny napój izotoniczny musi charakteryzować się niską ceną, nie zawierać składników szkodliwych oraz dobrze smakować.

1. Wchłanianie (30%) – określone przez parametr osmolalności. Jak wykazują badania najłatwiej wchłaniane są roztwory lekko hipotoniczne o osmolarności 200-250 mmol/l  (osmolalność będzie nieco wyższa) . Dlatego najwyżej notowane będą napoje o niskiej osmolalności zawierające się w przedziale od 200  do 330 mOsm/kg (zgodnie z rekomendacją KE).
2. Kaloryczność (20%) – drugą ważną cechą jest dostarczanie energii. Dzięki zawartości węglowodanów podwyższa się również osmolalność napoju. Najwyżej punktowane będą napoje najbardziej kaloryczne. Zgodnie z rekomendacją KE kaloryczność powinna się zawierać pomiędzy 8kcal/100ml a 35kcal/100ml.
3. Zawartość sodu (15%) – sód w napojach sportowych jest dodawany w celu zwiększenia pragnienia oraz poprawy smaku.  Dodatkowo sód jest pierwiastkiem najbardziej traconym z potem. Jego dodatek przeciwdziała zjawisku rozcieńczania sodu we krwi (hiponatremii). Za normę przyjąłem rekomendację KE 46mg/100ml – 115mg/100ml. Jako, że straty tego pierwiastka są na poziomie 0,9g na litr potu  najwyższą punktację przyznaję napojom zawierającym najwięcej sodu.
4. Cena  (15%) – zakup napoi izotonicznych dla osoby trenującej co najmniej 3 razy w tygodniu stanowi dość poważną pozycje w budżecie. Dlatego idealny napój nie powinien kosztować zbyt dużo.
5. Sztuczne składniki (10%) – wbrew pozorom napoje dla sportowców nie są czystymi, naturalnymi substancjami. Zawierają sztuczne barwniki, konserwanty, słodziki. Niektóre z tych składników są uznawane za szkodliwe.
6. Dodatki np. potas, wapń, magnez, witaminy(5%) – są to składniki o nieudowodnionym wpływie na nawadnianie i wydolność organizmu. Mogą być jedynie traktowane jako składniki napoju powysiłkowego. Najwłaściwszym więc jest uzupełnienie tych składników, które tracone są z potem. Oprócz wody(99%) i sodu (0,9g/l), zawiera on potas (0,2g/l), wapń (0,015 g/l), magnez (0.0013 g/l). Przy porównaniu punktuję najwyżej za zawartość potasu, jeśli to nie przyniesie rozstrzygnięcia porównuję wapń i magnez. Jeśli takie kilkustopniowe porównanie nie przyniesie zwycięzcy wygrywa napój zawierający największą ilość witamin.
7. Smak (5%) – na koniec punktuję smak. Test siła rzeczy jest subiektywny, ale postaram się najlepiej opisać smak napoju. Im lepiej smakuje nam napój tym chętniej po niego sięgamy – stąd ta kwestia musiała się znaleźć w teście.

Napoje są punktowane od 6 punktów za pierwsze miejsce. Za każde kolejne przyznaję 1 punkt mniej. W przypadku gdy izotoniki nie spełniają norm przyznaję 0 punktów.

1. Wchłanianie (30%)

Co ciekawe jedynie połowa producentów deklaruje na opakowaniu osmolalność. Pozostała część prezentuje jedynie wartości odżywcze. Czyżby mieli coś do ukrycia?
Celem sprawdzenia tego w praktyce zaniosłem próbki do badania laboratoryjnego. Zostało ono przeprowadzone przez Zakład Diagnostyki Laboratoryjnej Centralnego Szpitala Klinicznego MSWIA. Izotoniki oznaczyłem symbolami aby ukryć badane marki.

Osmolalność deklarowana i zmierzona

	4Move (1V)	Gatorade (2D)	IsoPlus (3U)	Isostar (4A)	Oshee (5E)	Powerade (6D)
Osmolalność deklarowana (mOsm/kg )	260				290	280
Osmolalność zmierzona (mOsm/kg)	291	379	318	328	309	301
Rozbieżność	+12%				+6,6%	+7,5%
Punkty	6	0	3	2	4	5

Wyniki testu laboratoryjnego są szokujące. Żaden napój nie zmieścił się w wąskiej normie 280-290mmOsm/kg. Tylko jeden – 4Move zmieścił się w górnej granicy najpopularniejszej normy. 275 – 295 mOsm/kg. Jeden napój – Gatorade nie zmieścił się nawet w szerokich granicach wytycznych Unii Europejskiej. Nie powinien więc nazywać się izotonicznym – stąd zero punktów.
Jeśli ktoś jest zainteresowanym skanem z wyników badań laboratoryjnych proszę o komentarz – prześlę na maila.

2. Kaloryczność (20%)

Wartość energetyczna porównywana była na podstawie deklarowanego składu.

Kaloryczność

	4Move	Gatorade	Iso Plus	Isostar	Oshee	Powerade
kJ	119	105	93,6	122	112,9	87
kcal	28	25	22,4	29	26,5	21
punkty	5	3	2	6	4	1

Okazuje się, że napój o najlepszej wchłanialności (4Move) zajął drugie miejsce wśród napojów o największej kaloryczności. Ze składu można wyczytać, że zastosowano w nim dość dużą domieszkę polimerów glukozy (1,2g/100ml). Dodanie tego rodzaju substancji pozwala uzyskiwać większe stężenie węglowodanów przy tej samej osmolalności. Najmniej energii dostarcza Powerade.

3. Zawartość sodu (15%)

Zawartość sodu została porównana na podstawie deklarowanego składu.

Zawartość sodu

	4Move	Gatorade	IsoPlus	Isostar	Oshee	Powerade
g/100ml	0,04	0,05	0,048	0,07	0,08	0,05
punkty	0	4	2	5	6	4

Największą zawartością sodu cechuje się Oshee, zaś 4Move nie spełnia w tym zakresie norm stąd kolejne zero.

4. Cena (15%)

Zakup 5 produktów udało mi się zrealizować w jednym czasie i miejscu (10 maja 2011, Auchan Wola).  Jedynie IsoPlus został kupiony w osiedlowym sklepie za 3,5 zł. Dla wyrównania szans przyjąłem cenę rekomendowaną przez producenta 2,99zł.

Cena

	4Move	Gatorade	Iso Plus	Isostar	Oshee	Powerade
Cena (zł)	2,49	3,27	2,99	5,19	2,69	2,68
Pojemność (l)	0,7	0,5	0,5	0,5	0,75	0,5
Cena za litr (zł)	3,56	6,54	5,98	10,38	3,59	5,36
Punkty	6	2	3	1	5	4

5. Sztuczne składniki(10%):

Zawartość sztucznych składników została porównana na podstawie deklarowanego składu.

Skład 4 Move:

woda, cukier, maltodekstryna, deksteroza, regulatory kwasowości: kwas cytrynowy, cytrynian potasu, aromat, stabilizatory: guma arabska, ester glicerolu i żywicy roślinnej; substancje wzbogacające: witaminy( niacyna, kwas pantotenowy, wit. B6); substancje słodzące: aspartam, acesulfam-K; substancje konserwujące: bezoesan sodu, sorbinian potasu; koncentrat barwiący z krokosza barwierskiego. Zawiera cukier i substancje słodzące. Zawiera źródło fenyloalaniny.

Skład Gatorade:

woda, syrop glukozowo- fruktozowy, sacharoza, kwas: kwas cytrynowy, elektrolity: (chlorek sodu, cytrynian sodu, cytrynian potasu, węglan magnezu), aromaty, przeciwutleniacz: kwas askorbinowy, emulgatory: (guma arabska, ester glicerolu żywicy roślinnej), barwnik: beta karoten

Skład Iso Plus:

woda, maltodekstryna, deksteroza, fruktoza, cukier, składniki mineralne (cytrynian sodu, chlorek sodu, wodofosforan dipotasu, hydroksywęglan magnezu) regulator kwasowości – kwas jabłkowy, stabilizatory – guma arabska, ester glicerolu i żywicy roślinnej, winian L-karnityny, substancje konserwujące – E202 (Sorbinian potasu),  E211 (Benzoesan sodu), substancje słodzące, cyklaminian sodu, sacharynian sodu, aspartam, acesulfam K, barwnik E104 (żółcień chinolinowa)

Skład Isostar:

woda, syrop glukozowy, kwasy: kwas cytrynowy, cytrynian sodu, naturalny aromat cytrynowy, inne naturalne aromaty, maltodekstryna, fosforan wapnia, węglan magnezu, chlorek sodu, chlorek potasu, stabilizatory: E414 (guma arabska), E445 (Estry glicerolu i żywicy roślinnej), witamina B1

Skład Oshee:

woda, glukoza, maltodekstryna, regulatory kwasowości – kwas cytrynowy, cytrynian sodu, cytrynian potasu; stabilizatory: guma arabska, estry glicerolu i żywicy roślinnej; barwnik: żółcień chinolinowa – może mieć szkodliwy szkodliwy wpływ na aktywność i skupienie uwagi u dzieci; substancje słodzące – acesulfam K, aspartam; substancje wzbogacające: witaminy – niacyna, kwas pantotenowy, biotyna, witamina E, witamina B6; substancje konserwujące: E202 (Sorbinian potasu),  E211 (Benzoesan sodu). Produkt zawiera cukry i substancje słodzące. Zawiera źródło fenyloalaniny.

Skład Powerade:

woda, deksteroza, maltodekstryna, regulatory kwasowości:kwas cytrynowy, cytrynian sodu i cytrynian potasu, aromaty, stabilizatory: guma arabska i ester glicerolu i żywicy roślinnej, substancje słodzące aspartam i acesulfam-K, barwnik: żółcień chinolinowa. Zawiera źródło fenyloalaniny.
W składzie napoi można wyróżnić 5 grup składników:

• Sztuczne słodziki (aspartam, acesulfam-K, cyklaminian sodu, sacharynian sodu)
• Substancje konserwujące (bezoesan sodu, sorbinian potasu)
• Sztuczne barwniki (żółcień chinolinowa)
• Sztuczne aromaty
• Emulgatory/Stabilizatory (guma arabska i ester glicerolu i żywicy roślinnej)  – wszystkie porównywane napoje zawierają te substancje więc pominę to z zestawieniu.

Część tych składników jest co najmniej kontrowersyjna (Aspartam , Acesulfam-K , sacharynian sodu ). Żółcień chinolinowa (e104) jest substancją szkodliwą zakazaną między innymi w USA i Japonii. Oprócz licznych działań niepożądanych w wysokich dawkach jest substancją rakotwórczą. Odnotowano również jej genotoksyczność (wpływ na mutacje komórek) 

Sztuczne składniki

	4Move	Gatorade	Iso Plus	Isostar	Oshee	Powerade
sztuczne słodziki	+	-	+	-	+	+
substancje konserwujące	+	-	+	-	+	-
sztuczne barwniki	-	-	+	-	+	+
sztuczne aromaty	+(*)	-	-	-	-	+(*)
suma	2,5	0	3	0	3	2,5
punkty	4	6	2	6	2	4

(*) – w składzie napoi brak deklaracji czy są to naturalne aromaty – uznałem, że są one sztuczne i traktowałem jako połowa składnika sztucznego

Wśród napoi dość mocno nasyconych chemią są dwa chlubne wyjątki – Gatorade oraz Isostar i one otrzymują najwyższą punktację.

6. Dodatki (5%)

Dodatki oceniałem na podstawie zadeklarowanych wartości odżywczych. Pełne zestawienie poniżej.

Wartości odżywcze w 100ml

	4Move	Gatorade	Iso Plus	Isostar	Oshee	Powerade
Wartość energetyczna	119kJ 28kcal	105kJ 25kcal	93,6kJ 22,4kcal	122kJ 29kcal	112,9kJ 26,5kcal	87kJ 21kcal
Białko	0	0	0	0	0	0
Węglowodany	6,7 g	6g	5,6g	6,7g	6,36g	4,7g
w tym cukry	5,5 g	6g	4,8g	6,2g	6,36g	3,7g
Tłuszcz	0	0	0	0	0	0
Błonnik	0	0	0	0	0	0
Sód	0,04g	0,05g	0,048g	0,07g	0,08g	0,05g
Potas	-	0,014g	0,018g	0,018	0,051g	0,0063
Chlorki	-	0,047g	-	-	-	-
Magnez	-	0,005g	0,005g	0,012g	-	-
Wapń	-	-	-	0,032g	-	-
L-karnityna	-	-	0,02g	-	-	-
Witamina B1	-	-	-	0,042mg	-	-
Witamina B3 (niacyna)	2,7mg	-	-	-	2,7mg	-
Witamina B5	0,9 mg	-	-	-	0,9mg	-
Witamina B6	0,3 mg	-	-	-	0,3mg	-
Witamina E	-	-	-	-	1,5mg	-
Witamina H	-	-	-	-	22,5ug	-
Punkty	1	3	4	5	6	2

Najwięcej potasu zawiera Oshee 0,51g/litr. W porównaniu do strat pierwiastka z potem jest to ponad 2,5 raza więcej. Zgodnie jednak z wcześniej przyjętymi zasadami przyznaję zwycięstwo. W walce o kolejne miejsce decydująca okazała się zawartość wapnia w Isostarze.

7. Smak (5%)

Napoje zostały rozlane do identycznych kubeczków w nieznanej mi jako degustatorowi kolejności.
Napój 1 (Powerade): wodnisty, lekko cytrynowy, smaczny, cytrynowa woda
Napój 2 (Gatorade): mocniej cytrynowy, bardziej wyczuwalny smak minerałów, wydaje mi się, że maskował zły smak dużą ilością cytryny
Napój 3 (Iso Plus): słodki, wyraźnie cytrynowy
Napój 4 (Isostar): słodko – słony, bardzo delikatnie cytrynowy
Napój 5 (4Move): cukierkowy, bardzo słodki, przypominający aromaty gumach do żucia dla dzieci, bardzo delikatny posmak cytrynowy
Napój 6 (Oshee): słodki, lekko cytrynowy

Smak

	4Move	Gatorade	IsoPlus	Isostar	Oshee	Powerade
Punkty	1	3	5	2	4	6

Bardzo łatwo wybrałem swojego faworyta: delikatną cytrynową wodę (Powerade) i najgorszy w smaku przesłodzony, cukierkowy, sztuczny napój (4Move). Pozostałe stanowiły już duże wyzwanie dla podniebienia.

Wyniki testu

Punktacje z poszczególnych porównań zebrałem w  zbiorczą tabelę. Po zsumowaniu punktów z właściwymi wagami otrzymałem ocenę.

Wyniki testu

	4Move	Gatorade	IsoPlus	Isostar	Oshee	Powerade
Wchłanialność (30%)	6	0	3	2	4	5
Kaloryczność (20%)	5	3	2	6	4	1
Zawartość sodu (15%)	0	4	2	5	6	4
Cena (15%)	6	2	3	1	5	4
Sztuczne składniki (10%)	4	6	2	6	2	4
Dodatki (5%)	1	3	4	5	6	2
Smak (5%)	1	3	5	2	4	6
Ocena	4,2	2,4	2,7	3,65	4,35	3,7

1 Miejsce (4,35)- zwycięzcą testu został napój Oshee.
Wygrał zaledwie w jednym porównaniu na zawartość sodu, za to zarówno pod względem wchłanialności, kaloryczności, ceny, dodatków i smaku plasował się na podium. Niestety zawiera najwięcej sztucznych składników.
2 Miejsce (4,2) – napój 4Move.
Jako jedyny w konkurencji wchłanialności spełniał restrykcyjne normy. Wygrał również w porównaniu cenowym i zajął drugie miejsce w kaloryczności. Niestety ma również słabe punkty. Ze względu na zbyt niską zawartość sodu nie powinien nazywać się napojem izotonicznym, ma również charakterystyczny, mdły i cukierkowy smak.
3 Miejsce (3,7) – rywalizacja o ostatnie miejsce na podium była bardzo zacięta. Ostatecznie zajął je napój Powerade.
Zwyciężył jedynie w kategorii smaku jednak miejsca na podium we wchłanialności, zawartości sodu, sztucznych składników pozwoliły mu wspiąć się na trzecie miejsce. Jego słabą stroną jest kaloryczność.
4 Miejsce (3,65) - zajął napój Isostar.
Zawdzięcza on swoją wysoką pozycję zwycięstwom w kategorii kaloryczności, sztucznych składników oraz drugim miejscom w zawartości sodu i dodatków. Niestety jest on najdroższym produktem w zestawieniu i ma nie najlepszy smak.
5 Miejsce (2,7) - zajął napój IsoPlus. 
Ma on relatywnie dobry smak i zawiera właściwe dodatki. Niestety w ważniejszych kategoriach zajmował odległe pozycje.
6 Miejsce (2,4) - Gatorade.
Pierwszy napój tego typu (opracowany już w 1965 roku) zajmuje ostatnie miejsce. Podobnie jak 4Move nie powinien nazywać się izotonicznym ze względu na bardzo wysoką osmolalność (379 mmOsm/kg). Jest napojem o niskiej zawartości sztucznych składników, ale to zdecydowanie za mało aby nie okupować ostatniego miejsca. Wydaje się, że najwyższy czas odświeżyć jego skład.

Podsumowanie

Z przebadanych sześciu napoi aż dwa z nich nie powinno nazywać się izotonicznymi. Producenci niestety nie przykładają należytej staranności, aby zapewnić właściwą ich właściwą wchłanialność. Większość zawierała składniki o kontrowersyjnej renomie a trzy z nich składnik rakotwórczy. Napoje z małą ilością chemii miały za to wyraźnie gorsze parametry.
Wybór właściwego napoju nie jest prosty. Ważne, żeby dokonywać tego wyboru świadomie – w czym mam nadzieję pomógł Wam test. Ja osobiście jestem niemile zaskoczony zarówno osmolalnością prezentowanych napoi jak i dużą zawartością sztucznych składników.
Źródła:
(1) Anita Bean – "Żywienie w sporcie – kompletny przewodnik"
(2) Wikipedia – Osmoza
(3) Pro Test – Test napojów izotonicznych
(4) Wikipedia – Reference ranges for blood tests
(5) Samuel Mettler, Carmen Rusch, Paolo C. Colombani – Osmolality and pH of sport and other drinks available in Switzerland
(6) Dr Zbigniew Szyguła – Pijemy!
(7) Report of the Scientific Committee on Food on composition and specification of food intended to meet the expenditure of intense muscular effort, especially for sportsmen
(8) Wikipedia – Sweat
(9) Wikipedia – Aspartam
(10) Wikipedia – Acesulfam-K
(11) Wikipedia – Sacharynian sodu
(12) Wikipedia – Żółcień chinolinowa
(13) Wikipedia - Hiponatremia
(14) VIOLETTA K. MACIOSZEK, ANDRZEJ K. KONONOWICZ - THE EVALUATION OF THE GENOTOXICITY OF TWO COMMONLY USED FOOD COLORS: QUINOLINE YELLOW (E 104) AND BRILLIANT BLACK BN (E 151)